منشاء خاک

اکثر خاکهایی که سطح کره ی زمین را پوشانده اند از هوازدگی سنگهای مختلف به وجود آمده اند دو نوع هوازدگی وجود دارد

1-هوازدگی مکانیکی

2-هوازدگی شمیایی

هوازدگی مکانیکی فرآیندی است که در آن سنگهای منشاء به وسیله ی نیروهای فیزیکی به قطعات کوچکتر خرد می شوند

نیروهای فیزیکی مذکور می توانند به علت آب جاری  . باد .موج دریا .حرکت یخچال . یخ زدگیو انبساط و انقباض  ناشی  از

تغییرات درجه حرارت باشند.

هوازدگی شمیایی فرآیند تجزیه ی شمیایی سنگهای منشاء می باشد در هوازدگی مکانیکی سنگ بدون هرگونه تغییر در ترکیب

شمیایی بهقطعات کوچکتر تقسیم می شود لیکن در هوازدگی شمیایی مصالح  منشاء ممکن است  کاملا" به یک ترکیب شیمیایی متفاوت تبدیل شوند به عنوان مثال هوازدگی شمیایی فلدسپار می تواند کانیهای رسی را به وجود می آورد .

خاکی که به وسیله ی فرآیند هوازدگی سنگها به وجود  می آید می تواند به وسیله ی فرآیندهای فیزیکی به مناطق دیگر حمل شود

نهشته هایی از خاک که بدین ترتیب  ایجاد می شوند خاکها در همان محلی که به وجود می آیند باقی می مانند و سنگهایی را که از آنها  به وجود آمده اند می پوشانند . چنین خاکهایی به خاکها برجا معروف هستند بر حسب نوع حمل خاکهای حمل شده

به گروههای زیر تقسیم می شوند :

1-آبرفت

2-نهشته های یخچالی

3-نهشته ها ی بادی

علاوه بر خاکهای حمل شده و برجا تورب و خاکهای آلی وجود دارند که از تجزیه مصالح آلی به وجود آمده اند .

خاک های بر جا

در مناطق حاره بسیار معمول هستند طبیعت نهشته های خاکهای برجا عموما" بستگی به سنگ منشاء دارند وقتی که سنگهای سخت نظیر گرانیت و گنیس تحت هوازدگی قرار می گیرند اکثر مصالح به وجود امده احتمالا"در محل باقی می مانند این نهشته های خاک عموما" در بالا دارای یک لایه رسی  یا لای رسی می باشند که زیر انها لایه های لای و یا ماسه وجود دارد سپس لایه سنگ هوازده و در زیر آن سنگ سالم خواهد بود عمق بستر سنگی سالم تغییر کند .

در مقابل سنگهای سخت بعضی سنگهای شمیایی نظیر سنگ آهک وجود دارند که از کانیهای کلسیت تشکیل یافته اند . گچ و دو لومیت می باشند . این سنگها دارای مصالح محلول زیادی هستند که مقداری از آنها در آبهای زیرزمینی حل شده و حد فاصل قسمتهای غیر محلول سنگ را ترک می کنند در نتیجه خاک های برجای به وجود آمده از سنگهای شمیایی دارای انتقال تدریجی از ریزدانه تا بستر سنگی مطابق شکل مذکور نیستند .خاکهای که هوازدگی سنگهایی نظیر سنگ آهک به وجود می آیند اکثرا" دارای رنگ قرمز هستند اگر چه این نهشته ها از نظر نوع یکنواخت هستند لیکن عمق هوازدگی ممکن است دارای تغییرات زیاد باشد خاکهای برجای بلافاصله بالای بستر سنگی ممکن است به طور عادی تحکیم یافته باشد شالوده های سنگین احداث شده بر روی این خاک ها ممکن است تحت نشستهای تحکیم قابل توجهی قرار گیرند .

خاکهای آبرفتی

نهشته های آبرفتی ناشی از حمل و رسوب گداری جویبارها و رودخانه ها می باشند آبرفتها به دو طبقه ی عمده تقسیم می شوند.

1-نهشته های رودخانه های نامنظم

2-نهشته های رودخانه های مثاندری

نهشته های آبرفتی رودخانه های پر شیب با سرعت جریان زیاد هستند قدرت فرسایش آنها زیاد است دارای مقادیر متشابهی بار  رسوب می باشند به علت بار کف زیاد تغییر کمی در سرعت جریان باعث ته نشینی رسوبات می شود به علت پدیده مسیر رودخانه بسیار نامنظم

و بریده بریده شده و در واقع مسیر متشکل از جویبارهای متعددی خواهد بود که در نقاطی از هم جدا شده و در نقاطی به هم می پیوندند و به وسیله ی چزایر ماسه ای و شنی از هم جدا می شوند .

نهشته های  تشکیل یافته به علت رودخانه های منظم از نظر لایه بندی بسیار نامنظم با دامنه دانه بندی بزرگ هستند این نهشته ها دارای مشخصات زیر  هستند :

1-اندازه دانه ها معمولا" از لای تا شن متغیر است و ذرات با اندازه رسی معمولا" در آنها یافت نمی شود.

2-اگر چه تغییرات وسیعی در اندازه دانه های وجود دارد لیکن خاک های موجود در هر عدسی یا توده ی رسوب نسبتا" یکنواخت هستند .

3-در هرعمق به فاصله چند متر در امتدادهای جانبی تغییرات وسیعی می تواند در نسبت تخلخل و وزن مخصوص مشاهده شود این تغییرات می تواند در برنامه مطالعات خاک برای احداث شالوده یک ساختمان دیده شود .

نهشته های آبرفتی رودخانه های مثاندری

مئاندری به معنای پیچ وخم می باشد رودخانه های مئاندری به رودخانه های دارای پیچ وخم زیاد اطلاق می شود رودخانه های مئاندری ساحل مقعر خود را فرسایش می دهند و در ساحل محدب رسوب گذاری می نمایند که به آن رسوبات خم رودخانه می گویند رسوبات خم رودخانه از ماسه های ریزدانه و ذرات با اندازه ی رسی تشکیل می شود وقتی که انحنای پیچ رودخانه از ماسه های ریزدانه و ذرات با اندازه رسی تشکیل می شود وقتی که  انحنای پیچ رودخانه مئاندری زیاد شود دو نقطه ابتدا و انتهای قوس به هم نزدیک شده و رودخانه به جای مسیر پیچ به طور مستقیم به هم وصل می کند و پیچ متروک مانده به صورت دریاچه هلالی شکلی باقی می ماند .

درفصول سیلابی  سطح بالا آمده و رودخانه زمینهای اطراف بستر خود را با ضخامت کمی می پوشاند ماسه و ذرات با اندازه ی رسی حمل شده توسط رودخانه با کاهش سرعت آب در این مناطق ته نشین می شوند و تولید کنار نهشت می کنند ذرات ریزتر شامل لای و ذرات به

اندازه ی رسی به نقاط دورتر اط ساحل حمل شده و با کاهش سرعت آب با سرعتهای متفاوتی رسوب می نمایند و تشکیل نهشته های مرداب کناری می دهند رسهاس ترسیب شده در این نواحی ممکن است دارای خاصیت خمیری خیلی زیادی باشند مشخصات نهشته های خاک موجود در کنار نهشت سواحل خم رودخانه دریاچه ی هلالی . مرداب کناری . مردابی بستر آبرفتی رودخانه ی می سی سی پی نشان داده شده است .

نهشته های یخچالی

مناطق وسیعی از سطح طمین توسط یخچالها پوشیده شده این یخچالها در طی زمان پیشروی و پسرویهایی داشتند در طی پیشروی یخچالها مقادیر متنابهی از رس . لای . ماسه . قلوه سنگ و سنگ با خود حمل می کردند . یخرفت اصطلاح عمومی است که معمولا" به نهشته های بجا مانده از یخچالها اطلاق می شود نهشته های لایه بندی نشده بجا مانده از یخچالها وقتی که ذوب می شوند به تیل معروف هستند . خصوصیات فیزیکی تیل از یخچال تا یخچال ممکن است فرق کند .

سازنده های تشکیل شده از نهشته های تیل یخرفت نامیده می شوند یخرفت پایانه یک گرده ماهی  است که نشان دهنده حداکثر پیشروی یخچال می باشد در بالادست یخرفت پایانه ممکن است گرده ماهیهای دیگری نیز وجود داشته باشد که به آنها یخ رفتها-ی پایانه عقب نشینی می گویند .

این گرده ماهیها یخرفت میانی نامیده می شوند.

دامنه اندازه دانه های موجود در تیل بسیار متغیر است منحنی دانه بندی تیل و تلماسه مقایسه شده است نشانه ی خمیری وهمچنین مقدار دانه ها با اندازه رسی موجود در تیل بسیار متغیر است در حین شناسایی تحت الارضی باید انتظار تغییرات زیادی را در عدد نفوذ استاندارد در نقاط و اعماق  مختلف داشت .

آب ذوب شده از یخچالها مقادیر قابل ملاحظه ای رس و لای حمل می کند جویبارهای حاصل راه خود را به سمت حوضچه ها پیدا کرده و تشکیل دریاچه می دهند با ارام شدن آب  ابتدا لای ها رسوب نمایند.در حین زمستان وقتی که سطح دریاچه یخ می بندد ذرات رس متعلق  به تدریج به کف دریاچه رسوب

می کند مجددا" در تابستان برفهای بالادست دریاچه ذوب می شوند با ورود آب تازه به همراه رسوبات فرآیند رسوب گذاری تکرار می شود در نتیجه خاکی که در کف دریاچه رسوب می کند دارای لایه های یک در میان از رس و لای  خواهد بود .چنین خاکی رس سالچینه ای نامیده می شود ضخامت هر کدام از سالچینه ها در حدود چند میلیمتر می باشد لیکن در بعضی نمونه ها ضخامت آنها می تواند به 50 تا 100 میلیمتر برسد این رسها معمولا عادی تحکیم یافته و حساس  می باشند ضریب نفوذپذیری در امتداد افقی است ظرفیت باربری  چنین نهشته هایی کاملا کم است و برای ساختمانهایی که با شالوده سطحی برروی این خاکی احداث می شوند انتظار نشست زیادی می توان داشت .

نهشته های بادی

باد نیز عامل مهمی برای تشکیل نهشته های خاکی می باشد . ئقتی که سطوح وسیعی از ماسه به صورت باز وجود داشته باشد باد می تواند آنها را با خود حمل کرده و در جایی دیگر تر سیب نماید رسوب گذاری باد به صورت تپه های ماسه ایی می باشد با تشکیل تپه های ماسه ای  ماسه های سمت بادگیر به وسیله باد به حرکت درآمده و پس از  رسیدن به قله تپه به سمت دیگر می غلتند این مسئله باعث می شود که ماسه های سمت بادگیر متراکم و ماسه های سمت پشت به باد به صورت شل باشند مشخصات فیزیکی تپه های ماسه ای  به قرار زیر است .

*دانه بندی ماسه موجود در تپه های ماسه ای به نحو تعجب تعجب انگیزی یکنواخت است.

*با دور شدن از منبع فرسایش مصالح قطر عمومی ذرات رسوب یافته ریزتر می شود

*تراکم نسبی نهشته های ماسه در سمت بادگیر تپه های ماسه ای می تواندتا حدود 50 تا 65 درصد می باشد. در سمت پشت به باد این مقدار به 0 تا 15 درصد می رسد.

ماسه بادی از نهشته های بادرفتی میباشدکه متشکل ازذرات لای و ذرات با اندازه ی لای می باشد دانه بندی ماسه بادی نسبتا" یکنواخت است چسبندگی  ماسه بادی می دهد چسبندگی می تواند به علت مواد شیمیای نفوذ کرده از طریق بارش باران نیز باشد ماسه بادی ناشی از پوشش دانه های اندازه ی لای با رس می باشد که در حالت غیر اشباع وضعیت پایداری  به ماسه بادی می دهد .

خاکهای آلی

خاکهای هستند در مناطق پست که سطح زیرزمینی نزدیک یا بالای سطح زمین قرار دارد به وجود می آیند وجود آب زیرزمینی باعث رشد گیاهان می شود که با پوسیده شدن آنها خاکهای آلی شکل می گیرند نهشته های آلی اغلب در مناطق ساحلی و پوشیده از برف و یخ مشاهده می گردند مشخصات این خاکها به شرح زیر می باشد:

1-میزان رطوبت طبیعی آنها می تواند بین 200 تا 300 درصد باشد

2-قابلیت فشردگی آن بسیاربالاست

3-آزمایشهای آزمایشگاهی نشان می دهند که به علت تحکیم ثانویه نشست بسیار زیادی در آنها به وجود می آید